مساله‌اي كه شناخته نشد
عباس عبدي
چرا اهداف قانون جواني جمعيت و فرزندآوري محقق نشده است؟
يكي از مسائل و مشكلات مهم مديريتي در ايران اصرار به ادامه مسير خطا است. گويي كه سياست‌ها امور مقدسي هستند كه بايد تا پايان آنها را ادامه داد. يكي از اين موارد موضوع فرزندآوري و مساله جمعيت است. زاد و ولد در ايران در اوايل دهه ۱۳۶۰ به نحو نامتعارفي افزايش يافت ولي سپس روند كاهشي را طي كرد. در سال ۱۳۶۵، تعداد متولدين به اوج خود يعني 26/2 ميليون رسيد، در حالي كه جمعيت كشور كمتر از ۵۰ ميليون نفر بود. به ازاي هر هزار نفر جمعيت در هر سال حدود ۴۶ نوزاد متولد مي‌شد. اين روند تا سال ۱۳۷۹ كاهشي بود، به‌طوري كه در اين سال095/1 ميليون نوزاد متولد شد كه به‌طور متوسط ۱۷ نوزاد به ازاي هر هزار نفر جمعيت در سال بود. از سال ۱۳۸۱ دوباره روند افزايشي آغاز شد و اين تا سال ۱۳۹۴ ادامه يافت كه به57/1 ميليون نوزاد رسيد كه حدود ۲۰ نوزاد به ازاي هر هزار نفر جمعيت است. از اين سال به بعد به ويژه از سال ۱۳۹۷ كه وضعيت اقتصادي خراب شد، تعداد زاد و ولد كاهش بي‌سابقه‌اي را تجربه كرد و در پايان سال ۱۴۰۰ به رقم 116/1 ميليون نفر رسيد كه ۱۳ نوزاد به ازاي هر هزار نفر جمعيت است. اين فرآيند در ازدواج هم كمابيش ديده مي‌شود و طي يك دهه از ۸۷۵ هزار ازدواج در سال ۱۳۹۰ به ۵۷۱ هزار ازدواج در سال ۱۴۰۰ رسيده است كه ۳۵ درصد كاهش تعداد ازدواج را شاهديم. البته ماجراي ازدواج با فرزندآوري قدري متفاوت است كه فعلا به آن نمي‌پردازم. براي جلوگيري از اين وضعيت آخرين اقدام مجلس نواصولگرا، تصويب قانوني از طريق اصل ۸۵ بود كه در صحن مجلس مطرح نشد، در نتيجه دور از چشم مردم قانوني را براي خصوصي‌ترين انتخاب و رفتارهاي مردم تصويب نمودند و با آمدن دولت جديد، موتور سياست افزايش فرزندآوري را روشن كردند ولي چون دركي صحيح از ماجرا ندارند، جز اتلاف منابع مالي نتيجه ديگري عايد آنان نشده است. اكنون ببينيم كه با تصويب ۱۲ هزار ميليارد تومان در بودجه سال ۱۴۰۰ چه دستاوردي داشتند.
ملاحظه مي‌شود كه نه تنها متولدين ۶ ماه اول سال ۱۴۰۱ نسبت به سال پيش از آن اضافه نشده است كه كمتر هم شده است، حدود5/3 درصد زاد و ولد كمتر شده است، در حالي كه در سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۳۹۹ اندكي افزايش داشته است.
اين نشان مي‌دهد كه با تزريق اين پول‌ها نمي‌توان مشكل زاد و ولد را حل كرد. جالب اين است كه اين سياست در روستاها هم اثرگذاري لازم را نداشته است.
اين رويكرد در جامعه ايران پاسخ نمي‌دهد، تنها راه براي افزايش فرزندآوري رفع موانع اقتصادي آن و بهبود شرايط اقتصادي اميد به آينده است. هنگامي كه دهه ۱۳۹۰ با افول اقتصاد مواجه شديم، بايد منتظر اين وضعيت مي‌بوديم.
بسيار روشن است كه به‌رغم افزايش اندك در تعداد ازدواج‌ها در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ تعداد آنها در شش‌ماه اول ۱۴۰۱ در مقايسه با مدت مشابه سال پيش حدود ۱۴ درصد كمتر شده است، يعني اين مشوق‌هاي اقتصادي مساله را حل نكرده است و احتمالا تا پايان سال اين روند كاهشي ادامه خواهد يافت.
روشن است كه اهداف قانون جواني جمعيت و فرزندآوري محقق نشده است، زيرا هيچ ربطي به واقعيت فرزندآوري نداشته است و در ادامه نيز وضعيت بدتر خواهد شد. تنها راه بهبود وضع اقتصادي و ايجاد شرايط اجتماعي مناسب براي تشكيل خانواده مطابق معيارهاي جوانان است.